Grafische omgeving start niet meer op

Een notebook of desktop met Linux gebruikt vaak de grafische omgeving. Wat te doen als deze ineens niet meer wil opstarten of er een tekstscherm bij het opstarten wordt getoond?

Mogelijke oorzaken

Vaak zijn er slechts een handje vol aan oorzaken die een dergelijk probleem veroorzaken. In dit artikel nemen we ze door om te zien of dit in jouw situatie ook het geval is.

Geen schijfruimte beschikbaar

Werkte het systeem de vorige keer nog wel goed? Dan zou het zomaar kunnen zijn dat de hoeveelheid beschikbare schijfruimte onvoldoende is.

Een mogelijke oorzaak is bijvoorbeeld door het gebruik van Timeshift en dat net die laatste backup de schijf compleet heeft gevuld. In het artikel wat te doen bij een volle schijf? staan wat tips om te bepalen hoeveel beschikbare ruimte er nog is, maar ook waar de meeste data staat.

De eerste suggestie is dus om te bekijken hoeveel schijfruimte je hebt gebruikt en nog beschikbaar is. Dat kan via de terminal en het commando df.

df -h

Wil je weten wat de grootste map is? Dat kan met het commando du.

du -h --max-depth=1 / | sort -h

Bovenstaande commando bekijkt het schijfgebruik van de gehele schijf (/) en maakt vervolgens een samenvatting per map. Omdat we hebben aangegeven 1 niveau diep te gaan, zien we het totaal van de hoogste mappen. Met behulp van sort kunnen we het geheel netjes sorteren van klein naar groot. Als je liever twee mappen diep wil kijken, pas dan de max-depth aan naar de waarde 2.

Bepaalde mappen zoals /var en /usr nemen vaak de meeste ruimte in. Dat komt omdat veel toepassingen en systeemonderdelen hier geïnstalleerd staan. Daar kunnen we vaak weinig aan veranderen, dus dus het vooral interessant om te kijken naar de mappen die afwijken.

Heb je een bepaalde map die heel groot is, dan kunnen we daarop inzoomen om een hint te krijgen. Bijvoorbeeld grote logbestanden in /var/log.

du -h --max-depth=1 /var/log

Een andere optie is met cd naar de map toe te gaan en dan met ls een overzicht op te vragen. Om alleen de 10 grootste bestanden te zien, kunnen we het commando head toevoegen aan onze opdrachtregel.

michael@notebook:~$ cd /var/log
michael@notebook:/var/log$ ls -lSh | head
total 2.5M
-rw-r-----  1 syslog    adm             1.1M Jun 10 08:05 cloud-init.log.1
-rw-rw-r--  1 root      utmp            286K Jul 15 21:44 lastlog
-rw-r-----  1 syslog    adm             230K Sep 27 23:59 auth.log.1
-rw-r-----  1 syslog    adm             188K Sep 28 00:00 syslog.1
-rw-rw-r--  1 root      utmp            116K Jul 15 21:44 wtmp
-rw-r--r--  1 root      root             69K Feb 16  2025 ubuntu-advantage.log.1
-rw-r--r--  1 root      root             64K Aug 10  2023 bootstrap.log
-rw-r-----  1 root      adm              59K Jun 10 08:05 dmesg
-rw-r-----  1 root      adm              59K Feb 16  2025 dmesg.0

Ontbrekende software-onderdelen

Een andere oorzaak is het ontbreken van de grafische omgeving. Dat kan zijn door een specifieke selectiekeuze tijdens de installatie, maar ook dat bepaalde programmaonderdelen niet meer goed zijn geïnstalleerd. Een voorbeeld is dat de zogeheten desktop environment (gedeeltelijk) ontbreekt.

Werkte het geheel eerst wel en heb je Timeshift? Probeer dan eerst een snapshot terug te zetten. Als dat niet werkt, dan kan het opnieuw installeren van de relevante softwarepakketten een optie waard zijn om te proberen. Om bijvoorbeeld op Linux Mint Cinnamon opnieuw te installeren:

sudo apt reinstall mint-meta-cinnamon

Een andere optie is dat de display manager een (her)installatie nodig heeft. Bij Linux Mint is dat vaak ’lightdm':

sudo apt reinstall lightdm

Andere oorzaak?

Werken bovenstaande tips niet en blijft het probleem bestaan, zoek dan eens via een zoekmachine op jouw Linux-distributie en het probleem. Bijvoorbeeld ’linux mint graphical interface not working’ om in het Engels te zoeken.

Uiteindelijk de oorzaak gevonden? Help mee om deze handleiding te verbeteren door je oplossing te delen. Mocht het nogmaals gebeuren, dan kun je de oplossing sneller terugvinden.