Cursus: Linux basis

Introductie

Voor deze cursus is geen voorkennis vereist. De teksten zijn geschreven met een beginner in gedachten en waar het kan in het Nederlands. Bij sommige termen ontkomen we niet aan Engelstalige woorden, om te beginnen met de “computer” zelf. De meeste termen die gebruikt worden zullen onderaan de artikelen toegelicht worden.

Als aanvullend materiaal zijn ook presentaties beschikbaar.

Besturingssysteem

Om Linux beter te begrijpen is het handig om iets meer te weten over een besturingssysteem. Een besturingssysteem is een combinatie van software die het mogelijk maakt op opdrachten aan de computer te geven. De computer zelf bestaat uit hardware, ofwel onderdelen van het systeem, inclusief externe componenten zoals een printer.

Voor de moderne computers en apparaten zijn er eigenlijk maar een paar populaire besturingssystemen beschikbaar:

• Android
• Apple iOS
• Apple macOS
• Microsoft Windows
• Linux

Ieder van deze besturingssystemen heeft een primaire doelgroep. Microsoft Windows vinden we nagenoeg niet terug op mobiele apparaten, maar voornamelijk op pc’s en notebooks. Android daarentegen op een mobiel.

Linux is in meerdere opzichten bijzonder te noemen, het draait namelijk op de allerkleinste computers, maar ook op enorme rekenclusters voor wetenschappelijke doeleinden en onderzoek. Het is de basis van Android en is te vinden in veel moderne tv’s. Linux zorgt er tevens voor een heel groot deel dat internet werkt, inclusief deze website.

Linux is flexibel en op maat te maken voor het betreffende doel. Het kan draaien op servers, op notebooks, in kleine apparaatjes en alles ertussenin.

Open source

Wie beter wil begrijpen hoe Linux werkt, kan eigenlijk niet heen om het principe van open source. Open source is een licentievorm van een werk, zoals programmeercode. Deze licentievorm geeft aan onder welke voorwaarden de programmatuur te gebruiken is. We spreken hierbij over vrij (als in vrijheid), niet zozeer gratis. Dat laatste is overigens vaak wel het geval. De meeste software is ook gratis te verkrijgen en te gebruiken.

Stukje geschiedenis

Linux is een open source project dat is gestart door Linus Torvalds. Het werd voor het eerst beschikbaar door hem gemaakt in 1991. De gebruikte licentie is GPLv2 en het project bestaat uit code uit verschillende programmeertalen waaronder C, Rust en assembly. In theorie kan iedereen bijdragen aan het project, maar het moge duidelijk zijn dat de ontwikkeling van een besturingssysteem een zeer hoog kennisniveau vereist van een programmeur.

Gebruik en toepassing

Linux draait op de allerkleinste apparaten tot aan de allergrootste supercomputers. Het is dus daarom niet verwonderlijk dat het ook op de meeste normale computers kan draaien. De enige uitzondering is hardware die nog net te nieuw is en waarvoor een fabrikant geen geschikte stuurprogramma’s heeft vrijgegeven. De ervaring leert dat dit steeds minder een probleem vormt.

Linux als server

Linux kan op een server worden gebruikt, om bijvoorbeeld een webpagina als deze beschikbaar te stellen. Een groot deel van het internet is mogelijk door het gebruik van Linux-servers. Denk hierbij aan webservers, maar ook systemen voor e-mail of simpelweg het versturen van data van de ene naar de andere kant van de wereld.

Linux op de desktop

Hoewel het aandeel Linux op de desktop (of notebook) nog relatief klein is, neemt het gestaag toe. Bij het gebruik op de desktop of notebook zijn er extra onderdelen die een grafische schil (interface) toevoegen. Op een server zijn deze vaak niet aanwezig, aangezien ze niet nodig zijn voor het beheer van het systeem.

Testen of installeren

Linux is vaak beschikbaar als ISO-bestand en kan met behulp van een USB-stick vaak op bijna ieder systeem gedraaid worden. Draaien in de vorm van het systeem start op van de USB-stick, maar maakt geen aanpassingen aan het systeem. We noemen dit een live-cd. Vanuit dit draaiende systeem kunnen we kiezen om het ook daadwerkelijk op het systeem te installeren. In dat geval worden er uiteraard wél aanpassingen gedaan aan het systeem.

Linux-distributies

Linux zelf is slechts de basis van het besturingssysteem. Om een werkend geheel te krijgen, hebben we meer componenten nodig. Denk aan commando’s om het systeem te beheren, maar wellicht ook grafische software zoals een webbrowser. Pas als alles samen in een grote bundel zit, dan kunnen we volledig werken met het systeem. We noemen een dergelijke bundel een Linux-distributie. Er zijn tientallen verschillende populaire Linux-distributies beschikbaar, ieder met voor- en nadelen.

Wie beheert een distributie?

Linux-distributies worden samengesteld en onderhouden door bedrijven (bijv. Canonical en Red Hat) of door mensen die samenwerken. Canonical is de beheerder van de Linux-distributie Ubuntu. Deze distributie is ontstaan uit Debian, die tot de dag vandaag juist onderhouden wordt in samenwerkingsverband door mensen. Vaak zijn deze mensen verbonden aan het vakgebied, zoals programmeurs.

Verschillen tussen distributies

Veel Linux-distributies lijken erg veel op elkaar. Zeker de populaire distributies hebben vaak een versie beschikbaar voor op de server en als werkstation (desktop). In veel gevallen is het zelfs dezelfde installatie, alleen geef je de rol van het systeem op, om te bepalen wat er wel en niet geïnstalleerd moet worden.

Waarin Linux-distributies vaak wel verschillen is hun primaire doel en doelgroep. Zo zijn er distributies zoals Linux Mint, die zich richten op het gebruik op de desktop en bijbehorende gebruiksvriendelijkheid. Andere distributies zoals Arch Linux gaan juist voor het gebruik van zeer actuele software-versies. Dat kan ten koste gaan van stabiliteit, iets dat weer op een server erg belangrijk is. Voor dat doel zijn er dan weer distributies zoals Debian, ook al hebben zij ook een versie beschikbaar met actuelere software.

De grootste verschillen tussen Linux-distributies is de omvang qua installatie, hoe actueel software is en het gebruik van bepaalde software voor het beheer. Het is vaak daarom niet zo eenvoudig om “de beste” distributie te kiezen. Gelijktijdig betekent dat ook dat er wel meerdere opties zijn en er dus altijd wel iets tussen zit dat voor jou werkt.

Wordt vervolgd…